Düzenleyici Hesaplar Nedir?

Muhasebe ile ilgilenenlerin en çok merak ettiği ve zaman zaman takıldığı hususlardan birisi de hesaplar konusudur. Bugünkü yazımızda sizlere "Düzenleyici hesaplar" hakkında detaylı bir biçimde bilgi vereceğiz. Düzenleyici hesaplar nelerdir, ne işe yarar? Pasif ve aktif olmak üzere ikiye ayrılırken ne amaçlanmaktadır? Bu gibi soruların yanıtlarını yazımızda bulabileceksiniz. Düzenleyici hesabı anlatmaya geçmeden önce hesapların nasıl sınıflandırıldığına bakalım. Hesapların Hesaplar, hesapların işleyişi, kayıtların temel olup olmaması mantıklarına ile işlemlerdeki etkilerine göre gruplara ayrılmaktadır. Bu gruplar ise şu hesap çeşitlerinden oluşur:

Düzenleyici Hesaplar

Hesapların gerçek değerlerini almasını sağlayan hesap çeşididir. Eksi (-) olarak gösterilir.

Asli Hesaplar

Bu hesap çeşidi varlığın kaynağını, gelir ve giderleri doğrudan belirtmektedir.

Geçici Hesaplar

Belli bir süre kullanılan hesaplar ve tamamlanmayan işlemler geçici hesaplardır.

Nazım Hesaplar

Hem aktif hem pasif karakterli hesaplardır.

DÜZENLEYİCİ HESAP VE ÇEŞİTLERİ

Kayıt, sınıflandırma, analiz etme ve raporlama gibi görevleri bulunan muhasebeciler hesaplarla da sürekli olarak içli dışlıdır. Kayı tutulan ve sınıflandırılan hesaplar, mutlaka tek bir plan altında tutulmalı ve düzene sokulmalıdır.

Peki düzenleyici hesaplar nedir?

Bir işletmenin aktif ve pasif değerlerinin gerçek değerleriyle gösterilmesini sağlayan hesap değerleridir diyebiliriz. Uzunca açıklamak gerekirse; temelde bilançonun aktif kısmına yazıldığı zaman artışları alacak kısmına yazılmış olan, bilançonun pasif kısmına yazıldığı zaman da aslında artışları borç kısmına yazılan hesaplara "düzenleyici hesap" adı verilmektedir. Bu hesap çeşidinin hesap açıklama kısımlarında genellikle eksi (-) işareti yer almaktadır. Düzenleyici hesaplar ters mantıkla hareket etmektedirler. Bu da alakaları olan varlığın, gelirin ya da kaynağın bilançodaki gerçek değeri ile gösterilmesini sağlamaktadır. Açılış kaydı borç tarafına yapılan ve borç kalanını bizlere veren hesap çeşidi aktiftir. Pasifte ise açılış kaydı alacak kısmına yapılır ve alacakta kalan tutar gösterilir.

DÜZENLEYİCİ HESAPLARIN ÖZELLİKLERİ

Düzenleyici hesaplar bilançonun hem sol (aktif) hem de sağ (pasif) tarafında yer almaktadır. Bilançonun sol tarafında yer alanlara aktif düzenleyici, sağ tarafında yer alanlara ise pasif düzenleyici hesaplar denilir. Düzenleyici hesapların tamamının sonunda eksi ( -) işareti bulunmaktadır. Düzenleyici hesaplar bilançoda hangi tarafta bulunuyorlarsa onun özelliklerine göre çalışmamaktadır.

Aktif Karakterli Hesaplar şunlardır:

103. Verilen Çekler Ve Ödeme Emirleri (-)

119. Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

122. Alacak Senetleri Reeskontu (-)

124. Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri (-)

129. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-)

137. Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-)

139. Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)

158. Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

199. Diğer Dönen Varlıklar Karşılığı (-)

222. Alacak Senetleri Reeskontu (-)

224. Kazanılmamış Finansal Kiralama Faiz Gelirleri (-)

229. Şüpheli Ticari Alacaklar Karşılığı (-)

237. Diğer Alacak Senetleri Reeskontu (-)

239. Şüpheli Diğer Alacaklar Karşılığı (-)

241. Bağlı Menkul Kıymetler Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

243. İştiraklere Sermaye Taahhütleri (-)

244. İştirakler Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

246. Bağlı Ortaklıklara Sermaye Taahhütleri (-)

247. Bağlı Ortaklıklar Sermaye Payları Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

249. Diğer Mali Duran Varlıklar Karşılığı (-)

257. Birikmiş Amortismanlar (-)

268. Birikmiş Amortismanlar (-)

278. Birikmiş Tükenme Payları (-)

298. Stok Değer Düşüklüğü Karşılığı (-)

299. Birikmiş Amortismanlar (-)

AKTİF HESAPLARIN ÖZELLİKLERİ

Aktif karakterli hesaplar birkaç özelliği içerisinde barındırmaktadır. Aşağıdaki özellikler aktif hesaplarda bulunur:

• Bir işletmenin kaynaklarının hangi varlıklarda yer aldığını söylerler.
• Aktif hesaplar bilançoların sol tarafında bulunur.
• Paranın hesaba girişi yani hesabın açılışı borç tarafından olur.
• Bu hesap çeşidinde para girişi hesabın borcuna, para çıkışı ise hesabın alacak kısmına kaydedilmektedir.
• Aktif hesap borç bakiye yani borcun kalan tutarını verir.
• Aktif hesaplar hiçbir şekilde alacak bakiyesi vermez.
  

Pasif Karakterli Hesaplar şunlardır:

302. Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri (-)

308. Menkul Kıymetler İhraç Farkı (-)

322. Borç Senetleri Reeskontu (-)

337. Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-)

371. Dönem Kârının Peşin Ödenen Vergi Ve Diğer Yükümlülükleri (-)

402. Ertelenmiş Finansal Kiralama Borçlanma Maliyetleri (-)

408. Menkul Kıymetler İhraç Farkı (-)

422. Borç Senetleri Reeskontu (-)

437. Diğer Borç Senetleri Reeskontu (-)

501. Ödenmemiş Sermaye (-)

580. Geçmiş Yıllar Zararları (-)

91. Dönem Net Zararı (-)

PASİF HESAPLARIN ÖZELLİKLERİ

Pasif karakterli hesaplar birkaç özelliği içerisinde barındırmaktadır. Aşağıdaki özellikler pasif hesaplarda bulunur:

Aktif hesapların tersine işletmenin varlıklarının hangi kaynaklardan sağladığını muhasebeye vermektedir.

Pasif hesaplar bilançonun sağ tarafında yer alır.

Paranın hesaba girişi yani hesabın açılışı alacak kısmından gerçekleştirilir.

Para girişleri hesabın alacak kısmına, para çıkışları ise hesabın borç kısmına kaydedilmektedir.

Pasif hesaplar alacak bakiye (alacakta kalan kısmı) vermektedir.

Pasif hesaplar hiçbir zaman borç bakiyesi vermez.