Yazımızda; muhasebenin kayıt, sınıflandırma, özetleme ve analiz olan dört ana fonksiyondan analiz konusunu inceleyeceğiz. Mali tablolar bir işletme için çok önemlidir; çünkü bu tablolar ne kadar iyi analiz edilirse bir işletme kendini üçüncü taraflara o kadar iyi ifade eder. Bunu bir karne gibi düşünmek hiç de yanlış olmaz aslında. Bütün senenin emeği yıl sonundaki karnede yer alır. Gireceğimiz iş, devam edeceğimiz okul ise bu karneye bakarak karar verir, gelecek planlarımız bu karneye göre şekillenir.
İşletmeler için de bir bakıma aynı şey geçerli. Gelecek yatırımları, borçlanma gibi önemli kararları bu mali tablolara göre alınır ve faaliyete geçirilir. O halde yazımızda; mali tablolar analizi nedir, kaç çeşit mali tablo vardır, mali tablo analizi nasıl yapılır gibi birçok soruya yanıt arayacağız.
Öncelikle, mali tablo analizine geçmeden önce muhasebenin tanımına ve dört ana fonksiyonuna bakalım.
Muhasebe nedir?
Ekonomik faaliyette bulunan işletmelerin mali işlemlerini kaydeden, sınıflandıran, raporlayan ve sonuçlarını analiz eden bilim dalına muhasebe denmektedir.
Tanımından da anlaşılacağı gibi bu dört ana fonksiyon, muhasebe bilimini oluşturan faktörlerdir ve bu dört ana fonksiyon olmadan muhasebe biliminden söz edemeyiz.
Mali tablolar analizine geçmeden önce ise ilk üç ana fonksiyona da göz atalım.
Kayıt işlemi :
Muhasebenin ilk ayağı olarak kabul görmüştür. Mali işlemleri yasal belgelere dayanarak muhasebe defterinin kaydı aşamasıdır kısaca. Kayıt basamağı doğru ve eksizsiz yapılmadan bir sonraki aşamaya geçilmesi mümkün değildir.
Sınıflandırma işlemi :
Farklı niteliklerdeki işlemlerin ileride karıştırılmaması ve düzenli olması için, tutulan kayıtlara sınıflandırma işlemi yapılmaktadır. Böylelikle mali tablo analizi işleminde eksiksiz ve doğru sonuçlar analiz edilebilmektedir.
Özetleme işlemi :
Dönem sonunda sınıflandırılan işlemler daha kolay sonuçlar için özetlenir.
Analiz işlemi :
Yazımızda daha detayına gireceğiz; ancak analiz basamağında; kaydedilen, sınıflandırılan ve özetlenen tüm işlemlerin yorum ve analizi yapılmaktadır. Önemli bir fonksiyondur; çünkü bir işletme hakkında tüm sonuçlar bu fonksiyonda ortaya çıkar. Yatırım, gelecek planları, borçlanma gibi işletmeyi ilgilendiren ve gerektiğinde ciddi kararlar aldıran analiz aşaması tüm işletmeler için çok önemlidir.
Mali tablo ne demek?
Bir işletmenin finansal bilgilerinin yer aldığı tablolardır. Mali tablolar işletmeler için önemlidir; çünkü faaliyeti çerçevesinde bankalardan herhangi bir kredi talebinde banka yetkilileri işletmenin mali tablolarına bakacak ve bu tablolarda finansal verileri yorumlayacaklardır.
İki adet ana mali tablo vardır :
- Gelir Tablosu
İşletmenin belirli bir dönemdeki gelirlerini ve bu gelirleri edinirken katlandığı maliyetleri ve giderleri gösterir. - Bilanço
İşletmenin belirli bir dönemde mali durumunu gösteren tablolara bilanço tabloları denir. Bilanço tabloları işletmenin sahip olduğu varlıklar ve bu varlıkların parasal niteliğini gösterir.
Mali tablolar neden analiz edilir?
Yukarıda da değindiğimiz gibi mali tablolar bir işletmenin tüm finansal işlemlerinin kayıt edildiği tablolardır. İşletmenin performansına ya da mali işlemlerini ilgilendiren tüm taraflara bilgi vermek amacıyla mali tablo analizi yapılır. Ayrıca da işletmenin yatırım kararları ve geleceğe dair tüm öngörüleri için de mali tabloların analizi önemlidir.
Mali tablolar analizi hangi taraflar için yapılır?
İşletmenin kendi yönetimi ve diğer taraflar için gereklidir mali tablolar analizi. Şimdi bu taraflar kimlerdir, inceleyelim.
- İşletmenin kendi yönetimi
İşletmenin kendi kadroları olarak da düşünebiliriz. İşletmenin yönetim kadrosu için neden bu mali tablolar analizi önemlidir diye düşünecek olursak; yönetimin önemli kararların altına imza atarken bu analizler kapsamında karar verdikleri sonucuna ulaşırız. - İşletme dışı taraflar
Hissedarlar, kredi verenler ve yatırımcılar olarak düşünebiliriz.
Hissedarlar işletmeye belirli bir meblağ para koyup hisse alıyor. İşletmenin olası parasal krizleriyle ya da her türlü olumlu ve olumsuz mali durumuyla da ilgilenmeleri de haklarıdır.
Kredi veren özellikle bankalar bu mali tablo analizlerini incelemektedirler. Kredi verdiklerinde krediyi finanse edebilecek çalışma var mı ya da yok mu bu analize göre anlarlar ve son kararlarını verirler.
Yatırımcılar için ise de yine analiz yapılmış mali tablolar çok önemlidir; çünkü para koyacakları bir yatırımın ellerinden uçup gitmesini istemezler.
Mali Tablo Analiz Türleri Nelerdir?
- Statik mali tablo analizi
Aynı mali tablo üzerinde analiz yapılır. Herhangi bir başka mali tablo bu analizde karıştırılmaz. Statik mali tablo analizin iki farklı yöntemi vardır.
a - Yüzde dikey analizi
Aynı mali tablo üzerinde analiz yapılır. Mali tablo üzerindeki kalemlerin analizi yapılır.
b - Rasyo analiz
Aynı mali tablo üzerindeki birkaç kalemin birbirlerine oranı sonuçlarının gösterildiği analiz türüdür. - Dinamik finansal tablo analizi
a - Yatay analiz
İşletmenin mali tablosundaki kalemlerin farklı işletmedekiler ile kıyaslanması ya da bir işletmenin farklı dönemlerdeki mali tablolarının karşılaştırılmasıdır.
b - Trend analiz
Bir işletmenin iki veya daha fazla aynı cinsten mali tablosunun karşılaştırılarak hareket eğiliminin analiz edilmesidir.
Gördüğümüz gibi muhasebenin dört ana fonksiyonunun düzgün yapılması sadece işletme içerisinde değil, işletme dışı tarafları da oldukça ilgilendirmektedir. Hem işletme hem de işletmenin üçüncü tarafları ve aynı zamanda devlet ve vatandaşlar için de bilgilendirici niteliktedir mali tablolar. Devlet alacağı vergilerin doğru hesaplanmasıyla, üçüncü taraflar yatırım ve borç vermeden dolayı işletmenin mali tablolar analizi çalışmalarını inceler. Görüldüğü gibi, günümüzde ticaretin artmasıyla da muhasebe gün geçtikçe önemi artırmak ile beraber titiz ve ciddi çalışmayı da beraberinde getirmektedir.
